Lindehuset

Huset og anlegget har fått namn etter den tyske ingeniøren og industrimannen Carl von Linde (1842 – 1934). Linde var professor i termodynamikk ved den tekniske høgskulen i München og utvikla metodar og anlegg for destillasjon av luft og bruk av ammoniakk til kjøleteknikk. Lindehuset sin hovudfunksjon har vore produksjon av flytande nitrogen etter Linde-metoden.

Lindeanlegget er som eit stort kjøleanlegg som skiller oksygen og nitrogen ved fraksjonert destillasjon. Luft inneheld ca. 80 prosent nitrogen og 20 prosent oksygen. Kort sagt går prosessen ut på å komprimere lufta for deretter å late den ekspandere. Det gjev ei avkjøling. Prosessen blir repetert og ein kan oppnå svært låge temperaturar. Ved ca -190°C blir lufta flytande. Oksygenet blir destillert vekk og nitrogenet blir igjen. For å framstilla kalsiumcyanamid trengs kalsiumkarbid og nitrogengass.

Den viktigaste metoden for framstilling av flytande luft er den Linde fann opp i 1895 i München. Kort tid etter, uavhengig av Linde, fann Hampson opp ein liknande metode i London.

Lindeanlegget er basert på den såkalla Joule-Thomsoneffekten. Smelteverket sin første direktør dr. Albert Petersson tok si doktoravhandling over Thomson-effekten i 1895 i Zürich.

Von Linde blir rekna som oppfinnaren av den kommersielt baserte LNG-prosessen som gjer tørrgass flytande ved ein kombinasjon av trykkauke og nedkjøling. Framgangsmåten blei oppdaga i 1897, da von Linde klarte å gjera både oksygen, nitrogen og luft flytande i ein og same operasjon. Hans fryseteknologiske LNG-patent har fått stor tydning for kjøp og sal av naturgass i verda og hans forsking har vore viktig for all kjøleteknikk.

Luftinntaket til anlegget var i Skulegata på Bakke, eit stykke frå fabrikken. Lindeanlegget var plassert like ved kalsiumcyanamidfabrikken fordi nitrogen frå Lindehuset blei tilført prosessen i cyanamidomnane. Knust karbid blei plassert i satsar i sylindriske omnar og nitrogen blei tilført frå Lindeanlegget via kanalar i grunnen under omnshallen.

Den første konsesjonen for Lindeanlegget blei gitt 25. mai 1908. Den gjaldt cyanamidfabrikken med tilhøyrande anlegg for framstilling av rein nitrogen. Anlegget blei installert ved oppstart i 1907/08. Eit nytt anlegg blei installert i 1912 då smelteverket auka produksjonskapasiteten. I 1915 blei det dagleg produsert 100 tonn flytande luft som blei destillert til 77 tonn nitrogen. Etter 2. verdskrig var anlegget forelda og upåliteleg og eit nytt Linde nitrogenanlegg med nye kompressorar blei kjøpt inn og montert i 1949. Det er dette anlegget som står i dag. Dei siste kompressorane som blei skifta ut i løpet av 1990-åra, er fjerna og selde.

Behovet for nitrogen eller kvelstoff har vore stort i den moderne verda. Landbruket tok i bruk kunstgjødsel for å auka matproduksjonen.

I artikkelen ”Harnessing the Hottest Heat and the Coldest Cold” om Odda-fabrikkane i 1918, blir nitrogen omtala som ”the World`s Friend”.

Bygget Lindehuset sto til forfall. Gjennom eit samarbeidsprosjekt mellom Kraftmuseet, Riksantikvaren og Odda kommune, kalt “Kulturminner og verdiskaping”, vart store delar av utvendig fasade restaurert. Arkitekturen representerer ein internasjonal industriarkitektur frå århundreskiftet, då funksjonalismen var på veg inn, men klassisistiske trekk framleis var tydelege.

Etter at produksjonen på Odda Smelteverk stoppa, har Lindehuset blitt bruka som kulturbygg. Teaterstykket Bikubesong, musikkspelet ”Arven”, musikalen "Albert og Leonie", det årlege Litteratursymposiet, meisterskap, utstillingar og konsertar av mange slag er framført her. Huset symboliserer ein ny bruk av industri og kultur i profileringa av eit Odda i omstilling.