Photo: Bolstad, Torgeir R / Valdres Folkemuseum

Feler

By Valdres Folkemuseum

Valdresmusea har folkemusikk som eit av sine satsingsområde. Museet samlar, bevarer, formidlar og forskar på instrumenta som gjev tonane til vår levande musikktradisjon. Museet har ...

Valdresmusea har folkemusikk som eit av sine satsingsområde. Museet samlar, bevarer, formidlar og forskar på instrumenta som gjev tonane til vår levande musikktradisjon. Museet har to felemakarar og fleire felespelarar. I museumssamlinga finst feler frå dei siste tre hundre år.

Den eldste bevarte hardingfela vi kjenner til er «Jåstad-fela», datert 1651 (Bergen Museum). Namnet fortel at historia om hardingfela er knytt til Hardanger og det var her instrumentet vart utvikla på 1600-talet. Dei eldste hardingfelene var annleis utforma og utvikla seg etter kvart til størrelse og form som fiolinen. Både hardingfela og fiolinen har fire strenger som ein spelar på, hardingfela har i tillegg resonansstrenger som kling med. Her har det variert i antall frå ein til seks, men i dag er det mest vanleg med fire eller fem resonansstrenger. På hardingfela har ein flatare fingerbrett og stol, som strengene går over, slik at det lettare let seg gjere å stryke på fleire strenger samstundes. Hardingfela er gjerne rikt dekorert med rosing, perlemorsinnlegg og utskore hovud, ofte forma som løvehovud med drakeliknande trekk. Ei rekke felemakarar har gjennom tidene påverka utforminga av hardingfela.

I denne digitale utstillinga kan du sjå eit lite utval feler frå museet si samling.

19 objects

Hardingfele

Hardingfele med skrin. Det er kjent at den tidelgare eigaren av fela trefte Ulrik i Jensestogun (1850-1919). Det er mogeleg at Ulrik ha laga deler av fela, og ho kan ha vore tilpas ...

Hardingfele med skrin. Det er kjent at den tidelgare eigaren av fela trefte Ulrik i Jensestogun (1850-1919). Det er mogeleg at Ulrik ha laga deler av fela, og ho kan ha vore tilpassa til posisjonsspel (lang hals). Fela skal ha vore brukt på Skrinsrud i Steinsetbygde, Etnedal.

Hardingfele

Hardingfela er en såkalt fossefele som skal være laget av Torleiv T. Vestheim d. e. Fela er senere omarbeidet av Lars E. Tvenge (1911-1973).

Fele

Fela er gjort i grovt tremateriale og er antakelig et hjemmearbeid fra gården Hippe i Ulnes. Instrumentet er brunbeiset og ulakert. Strengehuset har en sprekk, 13 cm lang, på overs ...

Fela er gjort i grovt tremateriale og er antakelig et hjemmearbeid fra gården Hippe i Ulnes. Instrumentet er brunbeiset og ulakert. Strengehuset har en sprekk, 13 cm lang, på oversiden. Halsen er uten strengebrett. Tre strengeskruer er festet til felehode. Ingen strenger.

Hardingfele

Hardingfele laga av Knut Ø. Rudi. Eivind K. Berge tok fela med fra Norge til Nord Dakota (se historikk). Fele med mønster i perlemor og sorte felt langs ytterkant. Innenfor er et ...

Hardingfele laga av Knut Ø. Rudi. Eivind K. Berge tok fela med fra Norge til Nord Dakota (se historikk).

Fele med mønster i perlemor og sorte felt langs ytterkant. Innenfor er et strekmønster og en akantusranke. En stor akantus midt på, ranke langs sidene og akantusdekor på undersiden. Halsen i tre med ibenholt og dekorasjoner i perlemor og ben. Også stemmeskruene har hode av ben med risset mønster. Halsen ender i et kronet løvehode. Buen er noe slitt med flere løse tråder. Skrin i tre. Malt sort med hetall håndtak og låser på siden. Nøkkelen festet med hyssing

A: fele, B: bue, C: skrin.

Hardingfele

Hardingfele med sort mønster rundt kanten og blomstermønster midt på kassen og i hver ende under bunnen.
Ender i løvehode

Hardingfele

Hardingfele laga av Tørstein Nilson i 1832. Signert på merkelapp innvendig i instrumentet. Tradisjonell hardingfele av eldre type, i slekt med tradisjonane etter Isak og Trond Botn ...

Hardingfele laga av Tørstein Nilson i 1832. Signert på merkelapp innvendig i instrumentet. Tradisjonell hardingfele av eldre type, i slekt med tradisjonane etter Isak og Trond Botnen.

Hardingfele

Hardingfele laga av Nils Tøsteinsson (1818-dødsår ukjent) i USA, truleg ein gong på 1840-talet. Hardingfela er usignert og er ei vidareutvikling av dei eldre hardingfeletypane, men ...

Hardingfele laga av Nils Tøsteinsson (1818-dødsår ukjent) i USA, truleg ein gong på 1840-talet. Hardingfela er usignert og er ei vidareutvikling av dei eldre hardingfeletypane, men med noko flatare korpus og utvida nedre instrumentkasse.

Hardingfele

Fele med fire strenger. Løvehode med drakelignande trekk. På ein lapp på innsida av fela står det skreve at dette er "arbeid frå Vang i Valdres, omkring 1775". Fela er reparert av ...

Fele med fire strenger. Løvehode med drakelignande trekk. På ein lapp på innsida av fela står det skreve at dette er "arbeid frå Vang i Valdres, omkring 1775". Fela er reparert av E. Rosenvold.

Hardingfele

Hardingfele laga av K. R. Husaker.

Fele med skrin

Fele av typen flatfele. Skrin i tre. Malt sort med hetall håndtak og låser på siden.

a: fele. c: skrin.

Hardingfele

Hardingfele. Tidlegare eigd av Erik Brænd som vaks opp i Brenn-bygningen som no står på Valdres Folkemuseum.

Hardingfele

Hardingfele produsert av Knut K. Steintjønndalen.

Hardingfele

Hardingfele produsert av Knut K. Steintjønndalen i 1960. Fele med skrin og boge (VFF 18215 a-c),

Fele

Fiolin med kasse, boge, voks, ekstra stol og strenger. Produsert i Tyskland.

Hardingfele

Hardingfele laga av Knut Ø. Rudi i 1903. Hardingfele, feleskrin og boge (VFF 15615a-c).

Hardingfele

Hardingfele brukt i det blodige brudlaupet på Dale i Vestringsbygda. 6. desember 1823, sjå historikk. Hardingfele med skrin og boge (VFF 15617a-c). Fela har sterkt kurve både bon ...

Hardingfele brukt i det blodige brudlaupet på Dale i Vestringsbygda. 6. desember 1823, sjå historikk.

Hardingfele med skrin og boge (VFF 15617a-c). Fela har sterkt kurve både bonn og lokk. Gripebrett av bein, det same er strengehaldaren. Desse er fint utkroka. Lokket er ikkje behnadla. Etter kantane under fela 4 strek. Rose i midten under. Ein del reparert. 6 strenger, 4 over og 2 understrenger. Skrinet fela ligg i er en firkanta kasse, spikra sammen i hjørnene. Lokket er litt kurvet, og henglset på med to hengsler.

A: Fele
B: Skrin
C: Boge