Loft frå Midtre Hande

History

• • Frå føraren til Valdres Folkemuseum (2012):

    "Loft frå garden Midtre Hande, gnr. 48, bnr. 1, i Vestre Slidre. Bygd ikring midten av 1600-talet, truleg på garden Øvre Hande (gnr. 49, bnr. 1). Tradisjonen vil ha det til at loftet er bygd ei tid etter 30-årskrigen. Segna fortel at ein gut frå Hande var med i felttoget som Kristian 4. hadde i Tyskland i 1620-åra. Guten vart teken til fange, men greidde til slutt å rømme. Etter at han kom heim, bygde han dette loftet. Loftet var den fyrste bygningen på museet, innkjøpt for kr. 1.000,- i 1905, og vart flytt til noverande tomt i 1923. Bygningen er eit langloft med to rom i kvar høgd og med svalgang i andre høgda. I fyrste høgda er det matbuer og nedgang til kjellar. Etter tradisjonen skal det ha vore fangehol under loftet den tida Øvre Hande var lensmannsgard, frå 1717 til 1724. Soveloftet i andre høgda skal ei tid ha vore brukt som tingstad, og i rommet til høgre oppbevarde dei kister og tekstilar."

    Frå Knut Hermundstad handskrevne "Husbok for Valdres Folkemuseum" (1950-talet):

    "Hande-løfte selde Ola O. Hande på øvre Hande g.nr. 9, b.nr. 1 i V. Slidre til folkehøgskulestyrar Ola E. Bø for kr. 1000 i 1905. Det var då med noko innbu. Ungdomslag og andre gav pengar til dette. Huset vart flytt ved dugnad 7. juni 1906. 20 bønder frå Ø.S., V.S og N.A. køyrte 23 lass. Huset vart sett opp på "Valdreshaugen" nær der Folkvang er no, på ei tomt O.E. Bø hadde kjøpt av Syver Nes. Ho var på 3 mål. Den 4. mars 1917 var det styremøte i Valdres Bygdesamling. Det vart då kjøpt 18,5 mål ny tomtejord av tannlækjar Kjær av Vestre Nes. I 1923 er Handeløftet flytt til den nye tomti. Huset skal vera tømra i 1358. Det er sikkert gale. Fagfolk trur ikkje det er eldre enn 1500. Det sto på øvre Hande i V.S. Eilert Sundt har skrivi om det i 1861 at det er eit sers vel i frå seg gjordt hus. Den tid huset sto på Hande, hadde det kjellar og peis. Dei trur at det var fangerom i kjellaren. I fyrste høgdi stod kornbørar, vevreidor o.a. reiskap. I andre høgdi er det svalgang på 3 sider. Sørre rommet var gjesterom, gildesal og tingsal, for det var gamal tingstad på Hande. I nordre rommet hekk våpen, klede, ridesalar, teppe og så var det rom for kjøt og mjøl. Her var det og sengerom om det trongst. Sjå elles "Valdres Folkemuseum i 50 år". I 1912 skreiv Anders Skrede, Vågåmo, som var i Valdres og katalogiserte samlingane på museet dette i "Decoraposten", opptek i "Valdres" 12. årg: "Handeloftet er eit uvanleg stileg hus med to stokkverk. Under er det to buer til maten, og oppå er det to loft, det eine til klede og det andre til gjesterom. På tre sider av øvre stokkverk er det svalgang. Huset er bygt av rundt tømmer. Det er etter segni får tidi ikr. 30 års krigen. Segni seier at ein gut frå Hande var med i toget til Kristian d. 4. til Tyskland. Han vart fanga under krigen og sat i fengsel i Tyskland i mange år. Men Handeguten rømde i rette tid og kom heim så tidleg at fikk ha den han hadde kåra seg ut. Han bygde så Handeloftet. Endå står det i loftet eit av dei gamle blyvindaugo og midt i glaset er det måla ei rute med bilete av eit ryttar frå tredveårskrigen. Er segnet sant, skal huset vera får ikr. 1640."

    Frå arkitekt MNAL K. Sukke: "Byggeskikkane i Valdres", Valdres Bygdebok V del 2 (1964):

    "Eit hus fullt av interessante detaljer er Handeløftet frå V. Slidre. Loftet har 2 matbuer i første høgda. I andre høgda er det og to rom, eitt til klær, mjøl og kjøtt, og det andre til gjesterom, og ei tid tingrom. Det er merke etter peis i dette romet. Det er svalgang i gavlen i andre høgda, forutan eit stykke etter dei tilstøytande langveggane. Svalgangen hadde både ein estetisk og praktisk verdi. Kontrasten mellom den lette svalgangskonstruksjonen som kastar djupe skuggar på det tyngre relieff i tømmerveggen var flatterande. Ved å halde på den naturlege runding av tømmeret under svalgangen, vart kontrasten enda større. Slik som svalgangen er lagt her, som ein krans rundt lagringsroma, er det tydeleg at ein har freista å verja roma mot påverknad av sol og varme. Utanfor svalgangen har veggane flattelgt tømmer. Nova er hesthovudnov. Nov av anna form enn stokkane tok til i 1500-åra. Taket har stor mønsås og sperrer. Taket er never- og torvtekt. Golvet i svalgangen er laga av breie tilhogde plankar opp til 52 cm. breie. Dørene har kraftige blindbeitskier. Utetter 1600-åra, eller noko før, var stokkbeitskiene, som vi vart kjent med ved Hovistabburet, avløyst av blindbeitski. Blindbeitskia er felt inn i not i stokkendane i døropninga. Dørene har blodkors. Berre gjesteromet i 2. høgda har vindauger. Dei har blyinnfatning. Handeløftet er eit sermerkt produkt i byggjeskikken i Valdres, som ein kan leite lenge for å finne maken til. Huset ber preg av ein 2-høgda stovebygning sett frå ei lei. Frå motsett lei ber det preg av loft. Ein har elles døme på det andre stader og, at det ikkje er noko skarpt skille mellom loft og stove, korkje i utforming eller bruk av dei. Loft av denne typen vart kalla langloft."

    O.E. Bø skriv i "Valdres" torsdag 1909:

    "I desember 1905 lukkast det endeleg etter års strev å få kjøpt Handestogo i Vestre Slidre, ei bu med loft frå ikr. 1530, so vidt eg veit, eldste gardshuset i Valdres. Dr. Harry Fett segjer at det er eit av dei eldste og mest sermerkeste hus i landet. Sumaren 1906 vart bui med gode folks hjelp flytt til Fagernes, der Syver Nes hev selt oss tre mål jord til tufter for samlingi. Noer det da tredje sumaren Handestogo er opi for folk. Marit Jonsrud frå Øystre Slidre hev vore den som hev synt folk rundt i samlingane, og lokka folk til husa med det fagre langeleikspelet sitt."

    Frå innberetning om Valdres Bygdesamling til Riksantikvaren frå kunsthistoriker Domenico Erdmann av 22. august 1922, under 413 i Valdres Folkemuseums husarkiv (kopi frå arkivet til Riksantikvaren. Illustrasjonane manglar i V.F.s arkiv):

    "Den betydeligste bygning [ved Valdres Bygdesamling] er Handeloftet. Flere stabbur fra samme tid og sted, men bedre bevaret, har man fremdeles i v. Slidre, blant annet Jarstad (se foto) og ved Ulnes (Rudlang) samt øvre Magistad nu paa Fosheim sæter. Bygningen er ikke komplet. Svalgangens brystningsstaver mangler, men der findes et par som viser jøvlprofil og dimensioner (se tegning). Værre er det at den ene langvæg i 2det stokverk er ganske ødelagt langs tvervæggens nav. som netop skulde binde bygningen. Paa dette sted har der nemlig været hjørnepeis (i det 2det stokverk) og dette murverk har foraarsaget stadig tilstig av fugtighet og vand saa at tømmeret er raatnet tvers av. Langvæggen paa dette sted er altså adskilt i 2 dele uten forbindelse med tverlavtet i midte. Et jernanker er vistnok nødvendig for at sikre bygverket. Opgangen til loftet har ikke været uten svalen med ved en fritrap utenfor gavlsvalen, hvor den hulslitte dørstak endnu viser indgangen. Per Berge husker godt denne primitive anordning, som bedst illustreres ved en skraastillet stige mot en væg. Indredningen i peisestuen er senere end loftet. Dørenes gangjern har et senmiddelaldersk præg hvorimot nøkleskiltet er barakt (se tegning 2). Tømmeret er ikke impregneret hverken før eller efter opsætningen. En blanding av tretjære og linolje er særdeles anvendelig til dette øiemed, med bør helst benyttes før St.Hans."

    Sett i stand på museet i 1958.

    ENGLISH:

    Log storehouse from Hande Farm: Log storehouse from the Middle Hande Farm in Vestre Slidre, built about the middle of the seventeenth century, probably on the Upper Hande Farm. Tradition has it that the storehouse was built some time after the Thirty Years War. Legend claims that a boy from Hande took part in Christian IV’s campaign in Germany in the 1620s. He was taken prisoner but finally managed to escape. After he came home, he built this storehouse. This storehouse was the first building at the museum, bought in 1905 and moved to its present site in 1923. It is a long storehouse with two rooms on each floor with an outside gallery on the first floor. On the ground floor there are pantries and stairs down to the cellar. According to tradition, there was a prisoner’s cell under the storehouse when Upper Hande was the sheriff’s farm from 1717 to 1724. The second floor bedroom is said to have been used as a courtroom while the room next door was used to store chests and linen.

    FRANÇAIS:

    Grenier de Midtre Hande: Grenier de la ferme Midtre Hande, à Vestre Slidre. Le grenier est construit au milieu du 17ème siècle, probablement à la ferme Øvre Hande. Selon la tradition, le grenier est construit quelque temps après la guerre de 30 ans. La légende raconte qu’un garçon de la ferme Hande participait à la campagne de Christian 4 en Allemagne dans les années 1620. Le garçon était fait prisonnier mais à la fin, il a réussi à s’enfuir. Après son retour à la maison il a construit ce grenier. Le grenier était la première maison du musée, achetée pour la somme de 1000,- NOK en 1905. A l’époque, le grenier se trouvait sur un autre terrain au musée, mais en 1923, il a été déplacé à cet endroit. Au rez-de-chaussée, comme à l’étage, il y a deux pièces et il y a une galerie extérieure au premier étage. Au rez-de-chaussée il y a des débarras de nourriture et une descente à la cave. Selon la tradition, il y aurait un cachot sous le grenier à l’époque où la ferme Øvre Hande était le siège de l’officier d’administration (la police), de 1717 à 1724. La chambre à coucher à l’étage aurait servi de siège de tribunal pendant une période. Dans la pièce à droite on gardait les coffres et les textiles.

  • Oppføring - 1600 — 1650

  • Gjenoppføring - 1906

    1. gang

  • Gjenoppføring - 1923

    2. gang

  • Aksesjon - 1905

  • Selger til museet Hande, Ola O.
    • DigitaltMuseum Search in «Hande, Ola O.»

Relation

Classification

• • Bygninger (Outline) OU 340

Placement

• Show map

License information

• License Contact owner for more information

Metadata

• Identifier VFF.020
• Part of collection Valdres Folkemuseum
• Owner of collection Valdresmusea
• Institution Valdres Folkemuseum
• Date published November 26, 2015
• Date updated December 13, 2023
• DIMU-CODE 021056019988
• UUID 271be7ff-f226-4639-86b4-abdeebe04ee0