Pakke

Røsshaugen i Øystre Slidre blir rekna som eit episenter for langeleiken sin nye gullalder, etter 1850.

Den trolig fyrste langeleikmakaren her i denne perioda er Øystein Øysteinson Rudi (1839-1923). Det er sagt at han bygde over 300 leikar. Talet 300 er truverdig. Nye leikar han har laga kommer stadig til kjenne, i ulike kantar av landet og nokre i Amerika. Datering og løpenummer er funnen i ein leik opna ved instrumentverkstaden ved Valdres Folkemuseum. I leiken stod årstall og løpenummer; «1891» og «nr. 200».

Mengda i produksjonen gjev eit perspektiv på kva handelag instrumentmakaren må ha hatt. Store delar av produksjonen er gjort med handverktøy. Ingen veit om han gjorde alt aleine. Ingen veit kvar han henta inspirasjonen frå, men ein veit at jamaldring og sambygding Knut Nilsen Dale òg laga langeleikar (Knut Nilsen Dale var gift med dotter på grannegarden, Guri Hallsteinsdotter Rudi).

Øystein brukte berre den «moderne skalaen» og syner tydeleg haldning i høve tonalitet. Modellen er vidareføring av det som endå tidlegare vart laga rett over åsen i Hørisbygd`n, men er mindre. Farsslekta kom frå Høre, Helle, på slutten av 1700-talet.

Øystein Øysteinson Rudi og kona fek to soner og fem døtre. Det er ikkje kjent om sonen Øystein Ø. (1872-1971) som overtok Røsshaugen, laga instrument. Det er kjent at han på 1800-talet var over åsen til Fystro i Vestre Slidre og lærde dekorskjæring hjå Eivind Prøven. På langeleikane som faren Øystein Ø. (1839-1923) laga, kunne flatskurden på hovud, sider og endestykke vera skore av sonen Øystein Ø. (1872-1971).

Den andre sonen er den kjende felebyggjar-meisteren Knut Ø. Rudi (1878-1972) som òg bygde langeleikar. Knut etablerte seg i nærleiken av Røsshaugen «sye Moè» - på Heggenes. Hans langeleikmodellar og produksjon skilde seg frå faren sin. Han var fri til å eksperimentere med form og tekniske løysingar. Knut stifta i 1901 firamet «K.Ø. Rudi og Son». Dette firmaet fekk til dels «masseprodusert» deler til langeleik som andre sette saman, og leikane vart selde under firmanamnet. Langeleikproduksjon var (attåt oterproduksjon) eit produkt dei kunne «masseprodusere» og flyte litt på økonomisk.

Knut Ø. (1913-1991) overtok Røsshaugen. Han var sonen til Øystein Ø. (1872-1971), og sonesonen til Øystein Øysteinson Rudi (1839-1923). Han var også brorson til felebyggjar-meisteret Knut Ø. Rudi (1878-1972).

Knut på Røsshaugen var gardbrukar og treskjærar. Han vart ein underleverandør til sin farbrors firma «K.Ø. Rudi og Son». Knut laga både laga deler som han sjølv sette saman, og som han leverte til andre.

Materialar, malar og reiskap etter langeleikmakinga på Røsshaugen vart gjeve til Valdres Folkemuseum i 2020.

Bruk