Legender

Sunnivalegenden

 Denne versjonen er skriven av professor Francis Bull og stod i Den norske turistforenings årbok for 1922.

 På keiser Otto den stores tid (936-973) levde i Irland en from kongedatter Sunniva. En hedensk viking vilde ha henne til ekte, men da flyktet hun om bord på skibene sine, og med tre skib og meget følge seilet hun ut på havet. Skibene kom til Norge, noen av folkene landet på Kinn,  men Sunniva selv og hennes nærmeste nådde øen Selje; der bodde de en tid i noen huler og livnærte sig ved fiske. Men det gikk kveg på beite ute på øen, og folkene inne på fastlandet trodde, at det var tyver og røvere, som var kommet til Selje; derfor fikk de Håkon jarl til å samle en liten hær som kunne dra ut til øen. Da Sunniva  så hedningene nærme sig, samlet hun sitt følge i hulene og bad til Gud, at han vilde la fjellet falle ned, så de ikke skulde komme i fiendens vold. Og det skjedde som hun bad om.

 Noen tid senere, i 996, seilet to kjøpmenn forbi Selje, og de så en skinnende lyssøile på stranden. De søkte inn til øen og fant, at lysningen kom fra et menneskehode, som også eide en søt vellukt. I Nidaros fortalte de til Olav Tryggvesson om sitt funn, og hans biskop Sigurd forstod straks, at dette måtte være helgenlevninger. De dro da til øen, fant hulene og rester av mange mennesker: de innviet hulen til en kirke og satte den 8.juli som seljemennenes dag.

 Bulls kommentarer:

Hvor meget av denne  historien man vil tro på, får jo bli en smakssak; en kjerne av sannhet er det sikker i den. Og Sta. Sunniva og seljemennene blev Norges eldste helgener; alt i Harald Hårdrådes tid blev det foretatt oppkallelser efter  Sunniva, og ennu lever navnet Synnøve som vidnesbyrd om helgeninnens popularitet. Da Olav Kyrre organiserte Norges bispeseter, fikk Vestlandet sitt centrum på Selje.

 Bull skriv om besøket på Selja, om kor aude , trist og nake der er, om dystre ruinar til nedfalls, om einsemd og andakt….

Slik  konkluderer Bull:

Her – sier man til sig selv – må legenden være sand; hit kunde ingen falle på å flytte sitt hjem, om det ikke var for den store hellighets skyld som stedet eier.

Bornisegna

Har du høyrt kor det gjekk til då Kinna kyrkja vart bygd? Jau det var tre jomfruer som var i havsnaud. Dei gjorde då den lovnaden at vart dei berga, skulle dei byggje kvar si kyrkje. Den eine dreiv inn til Vevring, den andre til Sørøy og den tredje kom til Kinn. Då jomfrua var berga, tenkte ho på kor ho skulle fare åt for å få kyrkja bygd, for ikkje såg ho tre og ikkje stein, anna enn mark og nakne fjellet. Men ein tusse hadde høyrt kva ho hadde lova, og då ho gjekk og grunda på dette, kom han og så til henne at han skulle byggje kyrkja for henne dersom ho ville vere kona hans. Ho visste ikkje si arme råd, men då sa han at dersom ho kunne gjette namnet hans når kyrkja var ferdig, skulle ho sleppe. Ja, så fekk ho gjere det då, sa ho. Det tok ikkje lang tid for han, for han hadde stein nok, han. No var han nesten ferdig og hadde berre att å setje opp spiret. Då gjekk jomfrua sorgfull og fortenkt langsmed ein haug og ynskte heller å vere død enn å måtte gifte seg med eit troll. Men då høyrde ho nokon seie inne i haugen: "Hysj, ver roleg barn. I dag kjem han Vindfløy med den nye kona si." Då kunne ho forstå at dette var namnet hans, og gild og glad vart ho. Ho skunda seg heim og bort åt kyrkja. Då skulle han nett til å setje spiret opp. "Akte deg no Vindfløy så du ikkje dett ned," ropte ho til han, og han vart så forfærd då han høyrde namnet sitt at han treiv om fløyen så han gjekk av, og så datt han beint ned og slo seg i hel.

(Henta frå artikkelen "Segner frå Sunnfjord" i bladet Dølen, 6.årgang. Språket er forandra til gjeldande skriftnormal.)

Den heilage Ursula

Den mest fortalde segna var kanskje  om den heilage Ursula som levde i Storbritannia på 2 / 300-talet. Ho var ei kristen kongsdotter som hadde lova å leve som jomfru heile livet. Med då ein heiden prins ville gifte seg med henne, stilte ho fire krav: At ho skulle få ei omrømingstid på tre år, at ho skulle få tre skip for å reise på pilegrimstur til Roma, at han skulle gi henne 11000 jomfruer (Dette talet varierer i ulike versjonar av legenda. Truleg er dette ei feilavskrift der 11 blir til 11000.) til reisefølgje og at han skulle bruke desse tre åra på å få undervisning i den kristne trua og la seg døype. Dette gjekk prinsen med på, og den lange turen til Roma gjekk godt. Men på tilbakevegen, i Køln, blei dei tekne til fange av hunarar som hadde herteke byen og som ville valdta dei vakre jomfruene. Alle, unnateke Ursula, valde då døden og bryllaup med Den himmelske brudgommen for å unngå ein slik lagnad. Hunarkongen syntes Ursula var så utruleg vakker og gav henne ekteskapstilbod, noko ho svara nei på. Då skaut han henne i brystet så ho døydde. Men eit stort under skjedde då: Ein her på 11000 englar kom og jaga dei forskrekka hunarane på flukt.  Legenda om Ursula blir stadig endra litt på - til ho får si endelege form på slutten av 900-talet. Ursulalegenda høyrer til ein tradisjon med typiske fellestrekk som kallast Nordsjøtradisjonen som t.d. Cordula- og Sunnivalegenda er ein del av.