Plante- og fugleliv på Kinn

Av Bjørn Angell-Jacobsen

Det er tre forhold som pregar plantelivet på Kinn: 1) Berggrunnen er dominert av gneisbergartar som gir  skrint og surt jordsmonn,  skjønt  lågareliggande parti med beitemark kan ha moldrik og næringsrik jord  2)  Heile øya ber preg av  beiting av husdyr,  i hovudsak sau, men før også både storfe og hest. 3)  Klimaet er oseanisk med milde vintrar, lite snødekke og sterk vindeksponering.

Av karakterartar for Kinn må nemnast den vintergrøne skogfrytlen Luzula silvatica , som er svært dominerande i skråningane på nordsida av øya, der han kan danne grøne teppe i store område.  Fleire stader på nordsida av Kinn, til dømes like ved kyrkja, veks det rikeleg med ramslauk Allium ursinum, som viser at det er rik moldjord her. På sørsida av øya og på Kinnafjellet finn ein innslag av lynghei, der røsslyng, Calluna vulgaris,  er dominerande art,  men ein finn også den vakre purpurlyngen  Erica cinerea , ein typisk oseanisk art,    nokre stader i sørvest.

I bergsidene til dømes i Høyskaret veks det rosenrot Sedum rosea, blåklokke Campanula rotundifolia og blåknapp Succisa  pratensis.  Den sjeldne mosesildra Saxifraga hypnoides  er funnen fleire stader på øya, m.a. i Kinnaklova,  i Høyskaret og på Sandøya.  Nokre få stader på tørre grasbakkar er det funne blåstjerne  Scilla verna.  Kjende botanikarar har besøkt øya fleire gonger i førre hundreåret  på grunn av den interessante floraen. På salteksponerte strender, mest på nordsida, finn ein salttolerante spesialistar som saltsiv,  Juncus gerardii,   strandkryp Glaux maritima og skjørbuksurt Cochlearia officinalis . Langs  tangvollane og på steinete stader mjødurt Filipendula ulmaria og stornesle Urtica dioica.  På grunn av  klimaet, finn ein på Kinn også artar som er typiske for fjellet, t.d.  fjellmarikåpe Alchemilla alpina  og geitsvingel  Festuca vivipara. Og på nakne svaberg tørketolerante artar som kystbergknapp  Sedum anglicum og fjørekoll  Armeria maritima   

Kinn har også nokre sjeldne artar bregner.   Langs dei bratte hamrane på sørsida av øya veks det både blankburkne Asplenium adiantum-nigrum  og havburkne A. marinum , artar som trivst i det oseaniske klimaet her. Og i ein hellar med kalkhaldig berg er den bitte små murburkna  A. ruta-muraria funnen. 

Det er lite tre å finne på Kinn, ikkje berre på grunn av klimaet, men også det store beitetrykket. Nokre få klynger med finn ein likevel, t.d. av buskfuru Pinus mugo, rogn Sorbus aucuparia ,bjørk Betula pubescens og andre lauvtre.  Nokre få granplantingar finst og. Nokre planteartar får ei heilt annan form på Kinn enn dei som veks på fastlandet. Tydelegast ser ein det hos einer Juniperus communis  som på Kinn veks som tette matter  medan dei på fastlandet har buskform eller endåtil søyleform som ein tuja.  Dette skuldast den sterke vindeksponeringa på Kinn og er eit døme på det ein kallar økotypar av ein og same art.  Generelt vil vindeksponering hemme høgdedevekst hos plantar,  men sjeldan så ekstremt som hos eineren.

Fuglelivet

Karakterfuglen for Kinn er nok heipiplerka  Anthus pratensis, ein  brunaktig, sporvestor fugl som skvett opp frå lyngen eller som om våren og forsommaren  kan sjåast i sangflukt som blir avslutta med glideflukt mot bakken som eit papirfly.  Dette er ein art som få kjenner trass i at han er ein av Norges mest talrike.  Ein nær slektning er skjerpiplerka  A. spinoletta som er meir knytta til fjøresona og flomålet. Nokre få skjerpiplerker overvintrar fordi dei klarer seg på små krepsdyr i tangbeltet, t.d. tanglopper.  To andre karakterartar som bør nemnast, er steinskvetten Oenanthe oenanthe , som er knytta til opne område, gjerne steinete kulturmark, og den svært så stillfarande bergirisken  Acanthis flavirostris, som hekkar i karrige, berglendte  område både ved kysten og i fjellet.

Men sjølvsagt vil ein også treffe på sjøfugl av fleire artar:   Av måseartane må nemnast den store svartbaken, Larus marinus og den noko mindre gråmåsen L. argentatus  som dei mest dominerande.  Alkefugl vil ein sjå mest i vinterhalvåret beitande på grunnområda rundt øya, då nesten utelukkande lomvi  Uria aalge.  Unntaket er teisten Cepphus grylle, som kan påtreffast året rundt. Den hekkar neppe på Kinn, men på nokre av øyane  i nærleiken. Ein sjeldan gong kan ein sjå dei vakre havsulene Sula bassana komme opp under strendene og stupe frå stor høgde etter fisk. 

Den største dukkanda vår, ærfuglen Somateria molissima, kan påtreffast ved Kinn året rundt. Nokre få par hekkar her, men då helst  på holmane i nærleiken.  Begge artar skarv er talrike i vinterhalvåret, men hekkar ikkje her.

Tjelden Haematopus ostralegeus er ein karakterfugl i fjøresona i sommarhalvåret.  Fleire par hekkar på Kinn. Nokre få storspovar  Numenius arquata  kan  stundom påtreffast, oftast på Tjeldneset  sommarstid.

Ein kan sjå fleire artar rovfugl  på Kinn. Den mest typiske er  havørna Haliaetus albicilla, som ein nesten kan rekne med å sjå om ein bruker nokre timar på øya.  Om sommaren kan ein vere heldig å få sjå to falkeartar:  Dvergfalk   Falco columbarius   og verdas raskaste levande skapning , vandrefalken  Falco peregrinus. Å få sjå desse fuglane under stup er ei stor oppleving.

Under trekket fungerer Kinn som ein rasteplass for ei mengd  artar som følgjer kysten både på vår- og hausttrekket.  Til dømes er det sett både kvitkinngås  Branta leucopsis og jordugle Asio flammeus .  Mange artar sporvefugl  rastar for natta i treklynger  og kratt som kan finnast nokre få stader på øya.

Det Kinn manglar, er grunnområde som kan tiltrekke seg den artsrike gruppa vadefugl.  Men vest på Tjeldneset er det ei lita sandfjøre der ein kan treffe nokre av desse artane på trekket vår og haust.

Ei fenomen som er svært tydeleg  på nordsida av øya, spesielt på og ved Tjeldneset, er dei mange rovfugltuene.  Desse er oppbygde over sikkert hundrevis av år ved at rovfugl, ramn og måsefugl  har brukt dei som utkikkspostar og ikkje minst har ete byttet sitt her:  fuglar, krabbar, muslingar, kråkebollar mm. Dette har gjødsla tua som har lagt på seg år for år og mange er over halvmeteren.