Traktor

I 1915 kjøpte Moline Plow Co. Universal Tractor Co., og allereie etter nokre månadar hadde dei ein ny traktor på marknaden. Det vanlege var å laga traktorar med to store drivhjul bak og to små hjul framme. Moline gjorde det motsett, og sette dei to små hjula bak. Motoren blei montert mellom dei to store drivhjula framme. Dermed kviler nesten all tyngda av traktoren på framhjula, som på ein tohjulstraktor.

Universal-modellane blei kalla Jernhestar og forhandla av Eik & Hausken’s Maskinforretning A/S i Stavanger. «Den er villig og dygtig til i stor utstrækning og med stor fordel for eieren at avløse naturhesten,» skreiv dei i annonsen i Norsk Landmannsblad i 1917, og dessutan «den er saa serk som 5 hester, saa utholdende som 7 hester. Den koster mindre end 4 hester, kræver mindre plads og pasning end 1 hest, og den æter kun mens den arbeider.»

Moline Universal mod. B var den første typen traktor som kom til Jæren. Han blei demonstrert i Hillevåg 14. mai 1917. Hans Aanestad, redaktør i Bondevennen, var generelt negativ til traktorar. Dei var for kostbare for bøndene. Likevel blei han imponert under demonstrasjonen i Hillevåg, og oppfordra bøndene til å investera i Jernhesten. Denne traktoren ville vera ei ypparleg erstatning for arbeidskraft. Kommunegarden i Stavanger kjøpte ein, og brukte han til å pløya, treskja korn og pressa høy. Traktoren kosta om lag 7000 kroner, like mykje som fire hestar.

Dette eksemplaret kjem frå Australia. Traktorsamlaren og godseigaren John Muffin oppdaga traktoren og fekk han heim til England. Der kom museumshandverkar Sverre Skjæveland over traktoren, og Muffin selde Molinen til Jærmuseet. Sverre Skjæveland restaurerte traktoren. NRK følgde arbeidet, og laga ein dokumentar som blir vist på ein pc-stasjon i utstillinga.

Traktoren har ein to-sylindra boxer motor som utviklar 12 hestekrefter.

Moline Universal mod B. var den første traktortypen som kom til Rogaland. Kommunegarden i Stavanger fekk ein slik i 1917, importert gjennom Eik Hausken's Maskinforretning. Prisen var 7.000 kroner. I Skandinavia blei denne traktoren lansert under namnet "Jernhesten". Etter kvart vart "jernhest" eit folkeleg uttrykk for alle dei tidlege traktorane med jernhjul og slepereiskap.

Desse første traktorane blei ofte omtala som motorplogar. Men på kommunegarden blei traktoren vel så mykje brukt når dei trøskja korn og pressa høy- Det spesielle med Moline-traktoren er at motoren er montert på berre to hjul, slik at plog eller anna arbeidsreiskap kan koplast direkte til motoren. Vekta på den upløgde marka blir såleis mindre enn med ein firehjuls traktor.

Museet har kjøpt denne traktoren i England, hos John E. Moffitt som hadde eige landbruksmuseum utanfor Newcastle. Han kom over traktoren på ein tur til Australia.

Traktoren er restaurert av museumshandverkar Sverre Skjæveland i 1988-1989. Under restaureringa var det nødvendig å laga fleire nye delar: nye vinkeljern til hjul, ny venstre skjerm, bensintank, to skjenkekranar til motor, nytt luftfilterinntak og eksosanlegg, nye reimskiver til magnet og smøreapparat, nytt stativ til smøreapparat. Motoren er nybora og det er laga nye stemoel. Det er og støypt på ny front og laga nytt uttak til pluggleidningar på magnet.

Traktoren har produkjsonsnummer 5075.

Produksjon - 1917

Fotografering - April 17, 2015