Nøkken (Fossegrimen) [Gipsskulptur]

Produksjon

• History

  Gunnar Karenius Utsond blei fødd i 1864 på Nordgarden i Kviteseid (Lundevallsgrend) som son av byggmester Olaus Svenkesen og Hege Dale Nordbø. Seinare flytta familien til Utsond og tok namn etter staden. Alt tidleg i ungdomen laga Gunnar figurar i tre og andre materiale. Han blei tannlækjar, men gjekk også på «Den kgl. Tegneskole» i Kristiania. I 1889 drog han til København for å studere bilethoggarkunst hjå blant anna Stephan Sinding.

  Sinding var ein norskfødd bilethoggar (1846-1922) som var svært kjend i utlandet. Han hadde ei stilutvikling som liknar mykje på Utsond, berre ein generasjon tidlegare: med ei klassisk utdanning i skulpturteknikk i botn, blei han sterkt påverka av dei moderne straumane i bilethoggarkunsten – realismen, naturalismen og til slutt symbolismen.

  I 1897 fekk Gunnar Utsond eit stipend som gjorde at han kunne bu tre år i Paris for å studere vidare. Der møtte han kunsten til den verdsberømte Auguste Rodin, ein stor naturalist som blei eit førebilete for svært mange bilethoggarar i Europa eit godt stykke inn på 1900-talet. Utsond fekk stor suksess på slutten av sitt opphald i Frankrike. Ved tusenårsutstillinga i Paris 1900 fekk han rosande omtale av sjølvaste Rodin for «Havet gjengir sine døde», og gullmedalje for «Helferd». Men begge verka blei skadd i samband med heimtransporten til Noreg, «Havet» så mykje at det blei heilt øydelagt. «Helferd» blei lagra i eit skur utanfor Nasjonalgalleriet, og det tok 21 år før den blei reist i bronse utanfor Sjømannskulen på Ekeberg (i dag BI) der den framleis står i dag.

  I dei følgjande tiåra laga Utsond ein rekkje byster og statuar av kjende nordmenn. Nokre var tinga, nokre vann tevlingar. I tillegg til «Helferd» er det desse som framleis minner om Utsond i det offentlege rom i dag: J.S. Welhaven («Det er en bitter kvide») kviler på sin hagebenk på Riddervolds Plass i Oslo (restaurert 2014). A.O. Vinje står støtt med sin fjellstav ved Fylkeshuset i Skien. Sam Eyde ruvar på Rjukan. Av bystane kan Viggo Ullmann (Seljord), Gunnar Knutsen (Borgestad), Torjus Sølverud (Nes i Sauherad) og Tormod Knutsen Borgejorde (Kviteseid) nemnast. Den meistarlege statuen av Camilla Collett med armane i kross blei aldri reist – her vann Gustav Vigeland konkurransen, som mange gonger elles når dei to tevla om oppdrag.

  I 1903 blei Utsond gift med Gunhild Øyan, og i 1907 kjøpte dei den gamle garden Neset i Kviteseid der Utsond bygde eit atelier oppe på den godt synlege toppen.

  Då Statens Kunstakademi blei skipa i 1909, blei Gunnar Utsond ein av tre professorar ved skulen. Han var i stillinga i 12 år før han plutseleg trekte seg, i protest mot avgjerda til Kristiania kommune om å bygge eit atelier spesielt for Gustav Vigeland slik at han kunne fullføre sin store skulpturpark.

  I 1922 blei Utsond inspirator for bilethoggaren Dyre Vaa som i ein alder av 19 år vitja han med eit hovud av diktaren Dante han hadde laga. Utsond oppmuntra Dyre og lærte han å støype i gips.

  På 1930-talet trekte Utsond seg meir og meir attende, samstundes som han laga nokre av sine mest særprega verk. Forteljingar vitnar om ein nokså uforsonleg mann som utan tvil følte seg forbigått. Han ville ikkje delta i kunstnarane sin boikott av kulturadministrasjonen under NS-tida, noko han blei straffa for etter krigen. Han døydde i Kviteseid i 1950.

• Adresse,Norge Telemark Kviteseid Neset Kviteseidvegen 865 A
• ProfessionBilledhogger Kunstnar Kunstner
• GenderMann
• DigitaltMuseumSearch in «Utsond, Gunnar Karenius»